‘बायर’ने कमी पाण्यातील, पर्यावरणपूरक आणि कार्बन उत्सर्जन रोखणारी डीएसआर अर्थात डायरेक्ट-सीडेड राईस ही तांदूळ उत्पादनाची नवी प्रणाली विकसित केली आहे. भारत आणि फिलीपिन्समधील छोट्या शेतकऱ्यांसाठी ही प्रणाली वरदान ठरणार आहे.
भरपूर पाण्याच्या खाचरातील पारंपरिक तांदूळ लागवडीत अनेकदा शेतकऱ्यांना उत्पादनात मोठे नुकसान सहन करावे लागते. मात्र, डायरेक्ट-सीडेड तांदूळ (डीएसआर) प्रणाली पाण्याचा वापर 40% पर्यंत कमी करते. ही प्रणाली कार्बन उत्सर्जन 45% पर्यंत कमी करू शकते. याशिवाय, शारीरिक श्रमाच्या गरजाही 50% घटतात.
आत्तापर्यंत, बायरच्या डायरेक्ट एक्रेस कार्यक्रमाला भारतात 99% यश मिळाले आहे. पारंपारिक रोप लागवडीच्या तुलनेत डीएसआर प्रणालीतून शेतकऱ्यांना 75% जास्त उत्पादन आणि नफा मिळाल्याचा दावा बायर कंपनीने केला आहे.
सध्या DSR प्रणालीने 11% भातलागवड केली जाते. 2030 पर्यंत डीएसआर ही भारतातील तांदूळ लागवडीची मुख्य पद्धत बनण्याची अपेक्षा आहे. त्यावेळी एकूण तांदूळ क्षेत्रांपैकी सुमारे 75% डीएसआर पद्धत वापरात असेल. बायरने भारतात 10 लाख हेक्टरवर DSR प्रणाली लागू करण्याची योजना आखली आहे, ज्यामुळे 20 लाखांहून अधिक अल्पभूधारक तांदूळ शेतकऱ्यांना आधार मिळेल.
बायरच्या पीक विज्ञान विभागातील धोरण आणि टिकाऊपणाचे प्रमुख फ्रँक टेरहॉर्स्ट म्हणाले, “आम्ही शेतकरी आणि निसर्गासाठी समान मूल्य निर्माण करणार्या आणि जागतिक अन्न सुरक्षेच्या समस्येचे निराकरण करण्यात मदत करणार्या पुनरुत्पादक कृषी पद्धतींवर आधारित संपूर्ण प्रणाली तयार करत आहोत. थेट-बियाणे असलेला तांदूळ हे अशा प्रणालीचे उत्कृष्ट उदाहरण आहे ज्यामध्ये पुढे जाण्यासाठी सकारात्मक प्रभाव निर्माण करण्याची प्रचंड क्षमता आहे.”
तण रोखण्यासाठी पारंपारिकपणे फ्लडिंग पद्धती वापरल्या जातात, म्हणून बायर तांदूळ तणनाशकासह पीक संरक्षण उपाय विकसित करत आहे, जेणेकरून थेट बियाणे पद्धतीला दीर्घकालीन यश मिळावे.
चार शेतमजुरांचे काम आता एकचजण करणार… इलेक्ट्रिक बुल। Electric bull।
भात शेतकऱ्यांसाठी बायरचे डिजिटल सहाय्य
शेतकर्यांना नवीन DSR प्रणाली वापरण्याला मदत करण्यासाठी, बायर फार्मराइज या डिजिटल प्लॅटफॉर्मचा पुरवठा करते. टूलमध्ये सल्लागार सेवा, आवश्यक यंत्रसामग्री आणि इतर डेटा-चालित अंतर्दृष्टी यांचा समावेश आहे, जे शेतकऱ्यांना सर्वोत्तम कृषीविषयक निर्णय घेण्यास सक्षम करते. FarmRise शेतकऱ्यांना बायरच्या कार्बन प्रोग्रामशी देखील जोडते, ज्यामुळे त्यांना उत्सर्जन कमी करून अधिक कमाई करता येते.
तांदूळ उत्पादनात परिवर्तन आणि अल्पभूधारक तांदूळ शेतकऱ्यांचे जीवनमान सुधारण्यासाठी बायर आंतरराष्ट्रीय तांदूळ संशोधन संस्था आणि डायरेक्ट सीडेड राईस कन्सोर्टियम सोबत काम करत आहे. बायरने डायरेक्ट एकर्स कार्यक्रमात नावनोंदणी केलेल्या त्यांच्या अल्पभूधारक शेतकऱ्यांना तांदळाचे उत्पादन वाढवून पाण्याचा वापर 25% ने कमी करण्यावर काम सुरू केले आहे.
जलद शहरीकरणामुळे तांदूळ शेतीसाठी सतत कामगारांची कमतरता निर्माण झाली आहे आणि DSR नवीन, कमी श्रम-केंद्रित प्रणालीसह शेतकऱ्यांसाठी संबंधित खर्च कमी करण्यास मदत करू शकते.
बायरच्या पीक विज्ञान विभागातील प्रजनन प्रमुख माईक ग्रॅहम यांनी स्पष्ट केले की, “आर्थिकदृष्ट्या व्यवहार्य आणि शाश्वत भात लागवड प्रणालीला आकार देण्यासाठी एकत्र येण्याची गरज आहे. आमचे थेट बियाणे असलेली तांदूळ लागवड प्रणाली अल्पभूधारक तांदूळ शेतकर्यांना फायदेशीर ठरेल. त्यांचे स्वतःचे आणि समुदायाचे कल्याण होईल. याशिवाय, हवामानातील बदलांशी जुळवून घेण्यासही डीएसआर प्रणाली मदत करेल.”
डायरेक्ट सीडेड राईस म्हणजे डीएसआर प्रणाली काय आहे?
डायरेक्ट सीडेड राईस (डीएसआर) प्रणाली ही भाताची पेरणी करण्याची एक नवीन पद्धत आहे. पारंपरिक भात शेतीत भरपूर पाण्याच्या खाचरात रोपे उगवून नंतर त्याची शेतात लागवड केली जाते. डीएसआर प्रणालीत, रोपवाटिकांमध्ये रोपे उगवण्याच्या आणि नंतर शेतात रोपण करण्याच्या पारंपारिक पद्धतीऐवजी तांदूळाच्या बिया थेट शेतात पेरल्या जातात.
– सिडनी लीम्बाच
