मुंबई : रक्तातील साखर आणि लठ्ठपणा म्हणजेच डायबिटीस आणि ओबेसिटी नियंत्रणात ठेवणारे गव्हाचे नवे वाण विकसित करण्यात आले आहे. गव्हाच्या या नव्या वाणामध्ये अमायलोज स्टार्चचे प्रमाण जास्त असते, ज्यामुळे टाइप-2 मधुमेह आणि हृदय व रक्तवाहिन्यासंबंधी रोगांचा धोका कमी होतो. रक्तातील साखरेचे नियमन आणि लठ्ठपणाचा सामना करण्यासाठी हे गव्हाचे नवीन वाण अतिशय उपयुक्त ठरू शकेल. हे वैशिष्ट्यपूर्ण वाण विकसित करण्यासाठी दहा वर्षे संशोधन आणि गव्हाच्या पाच जातींचा संकर केला गेला.
लुधियानातील पंजाब कृषी विद्यापीठाने (PAU) गव्हाची ही नवीन जात विकसित केली आहे. LPBW RS1 असे या गव्हाच्या नवीन वाणाचे नाव आहे. पंजाब कृषी विद्यापीठाने (पीएयू) भारताला अन्नधान्य उत्पादनात स्वयंपूर्ण बनवणाऱ्या हरितक्रांतीत सातत्याने योगदान दिले आहे. विद्यापीठाने निरंतर संशोधन आणि गुणवत्तेवर भर दिला आहे.
टोमॅटोला ‘या’ बाजार समितीमध्ये मिळतोय सर्वाधिक दर
https://eagroworld.in/tomato-fetches-the-highest-price-in-this-market-committee-11-7-2023/
पचन प्रक्रिया हळूवार; जास्त खाण्यावर बंधन
साधारणतः नेहमीच्या गव्हापासून बनवलेल्या चपात्या खाल्ल्याने ग्लुकोजच्या पातळीत त्वरित आणि जलद वाढ होते. मात्र, नवीन PBW RS1 वाणापासून बनवलेल्या चपात्या खाल्ल्याने ग्लुकोजच्या पातळीत एकदम वाढ होत नाही. या गव्हातील उच्च अमायलोज आणि प्रतिरोधक स्टार्चमुळे रक्तप्रवाहात ग्लुकोज हळूहळू मिसळत जाते. याव्यतिरिक्त, मंद पचन प्रक्रियेमुळे तृप्ततेची भावना निर्माण होते. त्यामुळे नेहमीच्या गव्हापासून बनवलेल्या चार चपात्याच्या तुलने PBW RS1 पासून बनवलेल्या फक्त दोन चपात्या खाल्ल्यानंतर पोट भरल्यासारखे वाटते.
इतर गव्हांपेक्षा प्रतिरोधक स्टार्चचे प्रमाण अधिक
PBW RS1 मध्ये इतर गव्हाच्या वाणांइतकेच म्हणजे सुमारे 66-70 टक्के एकूण स्टार्चचे प्रमाण आहे. इतर वाणात फक्त 7.5-10 टक्के प्रतिरोधक स्टार्च असते. मात्र, नव्या वाणात 30.3 टक्के म्हणजे लक्षणीयरीत्या जास्त प्रतिरोधक स्टार्चचे प्रमाण आहे. त्यात 56.63 टक्के अमायलोज असते, तर इतर वाणात ते फक्त 21-22 टक्के असते. ही वैशिष्ट्ये PBW RS1 या गावाच्या नव्या वाणाला कमी ग्लायसेमिक इंडेक्स वाढवण्यासाठी फायदेशीर बनवतात. त्यामुळे लठ्ठपणा आणि टाइप 2 मधुमेह यासारख्या आहार-संबंधित विकारांचे प्रमाणही कमी होते.
दहा वर्षे संशोधन; पाच वाणांचा संकर
PBW RS1 हे गव्हाचे नवीन वाण विकसित करायला तब्बल 10 वर्षांचा कालावधी लागला. पंजाब विद्यापीठातील वनस्पती प्रजनन आणि आनुवंशिकी विभागाचे प्रमुख डॉ. व्ही.एस. सोहू यांच्या नेतृत्वात नव्या वाणाचे संशोधन करण्यात आले. त्यासाठी गव्हाच्या विविध जातींचे संकर (व्हीट ब्रीडींग) करण्यात आले. नव्या वाणात विविधता विकसित करण्यासाठी प्रतिरोधक स्टार्चच्या पातळीवर परिणाम करणारे पाच नवीन जीन्स एकत्र केले गेले. असा प्रयोग करणारे पंजाब विद्यापीठ ही जगातील पहिली संशोधन संस्था ठरली आहे.
यापूर्वी पंजाब विद्यापीठाने गव्हाच्या इतर दोन जातींच्या संकरातून उच्च झिंक युक्त PBW Zn1 आणि चांगल्या, मऊ चपातीसाठी प्रीमियम गुणवत्तेसह PBW1 वाण विकसित केले होते. आता PBW RS1 हे नवे वाण त्याच्या विशिष्ट वैशिष्ट्यांमुळे पूर्वीच्या दोन वाणांहून वेगळे ठरणार आहे.
बाजरीसारखे गुणधर्म; गव्हाच्या चवीचा अनुभव
बाजरी खाल्ल्याने रक्तातील साखरेची पातळी वाढत नाही. त्यामुळे बाजरी शरीरासाठी निरोगी मानली जाते, असे पंजाब विद्यापीठातील मुख्य व्हीट ब्रीडर अचला शर्मा यांनी कबूल केले. तथापि, गव्हाचे उत्पादन आणि वापर जास्त आहे. प्रत्येकजण आपल्या दैनंदिन आहारात बाजरी समाविष्ट करू शकत नाही. त्यामुळे सामान्य गव्हाच्या चवीचा अनुभव देणारी पण जास्त प्रतिरोधक स्टार्च आणि कमी ग्लायसेमिक इंडेक्स असलेल्या गव्हाचे वाण विकसित करण्याचे ध्येय होते. नव्या PBW RS1 वाणातून ते साध्य झाले.
कापसाच्या गॅप फिलिंगसाठी तरुणाचा भन्नाट प्रयोग 👇
https://youtu.be/vJ7zM35MvpM
कमी उत्पादकता हा मुख्य अडसर
पंजाबमधील इतर गव्हाच्या वाणांच्या तुलनेत PBW RS1 ची लागवड करण्यातील एक मुख्य अडसर आणि आव्हान म्हणजे त्याची कमी उत्पादकता! पंजाब विद्यापीठाच्या क्षेत्रीय चाचण्यांमध्ये नोंदवलेले नव्या वाणाचे सरासरी उत्पादन 43.18 क्विंटल प्रति हेक्टर होते. याउलट, राज्यातील सरासरी गहू उत्पादन 48 क्विंटल इतके आहे. त्यामुळे नव्या, उपयुक्त वाणाला सरकारने पाठबळ देण्याची अपेक्षा कुलगुरू डॉ. सतबीर सिंग गोसाल यांनी व्यक्त केली आहे. सरकारने पोषण सुरक्षेला चालना देणे आवश्यक आहे. त्यामुळे पंजाब सरकारने उच्च औषधी आणि पौष्टिक मूल्य असलेले उत्पादन म्हणून PBW RS1 गव्हाच्या प्रसारास योग्य मार्केटिंगसह पाठिंबा द्यायला हवा, असे डॉ. सिंग म्हणाले. धानाच्या इतर वाणांपेक्षा बासमती तांदळाचे भाव जास्त असतात. त्याच धर्तीवर इतर गव्हापेक्षा नव्या गव्हाची किंमत जास्त असू शकते, असेही ते म्हणाले.
पंजाब सरकारने प्रसार करण्याची अपेक्षा
पीबीडब्ल्यू आरएसवन या वाणाला पंजाब सरकारने एक विशेष-वैशिष्ट्य वाण म्हणून मान्यता द्यावी, अशी मागणी पंजाब विद्यापीठाचे कुलगुरू डॉ. सतबीर सिंग गोसाल यांनी केली आहे. त्यामुळे उत्पादकता कमी असूनही शेतकर्‍यांना या वाणाची लागवड वाढवण्यासाठी प्रोत्साहन देणे शक्य होऊ शकेल. पंजाब स्टेट कोऑपरेटिव्ह सप्लाय अँड मार्केटिंग फेडरेशनने (मार्कफेड) नव्या गव्हाच्या वाणाचे पीठ एक विशेष दर्जाचे पीठ म्हणून मार्केटिंग करावे, अशी कल्पना डॉ. सिंग यांनी मांडली आहे. त्यांच्या मते, PBW RS1 ही देशातील असे पाहिले गव्हाचे सुधारित वाण आहे, ज्यात उत्पादकतेपेक्षा औषधी तत्त्व आणि गुणवत्तेवर भर आहे.
यंदाच्या रब्बी हंगामापासून लागवड शक्य
PBW RS1 चे बियाणे शेतकऱ्यांना सप्टेंबरमध्ये उपलब्ध करून दिले जाण्याची शक्यता आहे. त्यामुळे आगामी रब्बी हंगामात पंजाबातील शेतकरी या नव्या गव्हाची पेरणी करू शकतील. पौष्टिक फायद्यांव्यतिरिक्त, PBW RS1 पणे पिवळी पडण्याच्या बुरशीजन्य यलो रस्ट रोगाला पूर्णपणे प्रतिरोधक आहे. याशिवाय, बुरशीजन्य तपकिरी गंज म्हणजेच ब्राऊन रस्ट रोगाविरोधातही नवे गव्हाचे वाण माफक प्रमाणात प्रतिरोधक आहे. PBW RS1 गव्हाच्या पिठापासून बनवलेल्या चपात्या आणि बिस्किटांची चव आणि इतर गव्हापासून बनवलेल्या चपात्या, बिस्किटाच्या तुलनेत फारच वेगळी, अधिक खुमासदार आहे.
चपातीचा अधिक पौष्टिक पर्याय, बेकऱ्यांनाही उपयुक्त
PBW RS1 या गव्हाच्या नव्या वाणापासून चपतीचा अधिक पौष्टिक पर्याय मिळणार असून हे नवे वाण बेकऱ्यांनाही उपयुक्त ठरेल. यातील उच्च अमायलोज आणि प्रतिरोधक स्टार्चचे प्रमाण यामुळे हे हाय एनर्जी फायबर फूड ठरते. बेकर्स आणि फूड प्रोसेसरना देखील ते फायदेशीर ठरते. त्यामुळे इतर बाहेरील स्त्रोतांकडून फायबर किंवा ऍडिटीव्ह न जोडता ते उच्च पोषण दर्जाची उत्पादने तयार करू शकतात.
एकूणच, पंजाब कृषी विद्यापीठाद्वारे विकसित केले गेलेले गव्हाचे PBW RS1 हे नवे वाण पौष्टिक सुरक्षेला चालना देण्यासाठी अत्यंत महत्त्वाचे ठरेल. याशिवाय, भारतातील आहार-संबंधित रोगांच्या अटकावातही हे एक महत्त्वपूर्ण पाऊल आहे. केवळ उत्पादकतेपेक्षा पोषणमूल्य अन् गुणवत्तेवर लक्ष केंद्रित करून, शेतकरी आणि ग्राहक या दोघांनाही फायदेशीर ठरणारे हे सुधारित पीक वाण विकसित करणाऱ्या पंजाब विद्यापीठाचे ॲग्रोवर्ल्ड परिवार अभिनंदन करीत आहे.
