राज्यातील शेतकऱ्यांचा कल सुगंधी वनस्पतीं व औषधी वनस्पती लागवडीकडे वाढत आहे. कमी कालावधीत अधिक व हमीचे आर्थिक उत्पन्न हे त्यामागील एक प्रमुख कारण देखील आहे. सुगंधी वनस्पतींमध्ये गवती चहा, जावा सिट्रोनेला, जिरॅनियम, तुळस, दवणा, वाळा यांच्या तेलाला बाजारपेठेत मागणी आहे. तसेच औषधी वनस्पतींमध्ये अश्‍वगंधा, कळलावी, इसबगोल, खाजकुहिली, ज्येष्ठमध, रानवांगी, शतावरी, सदाफुली, सर्पगंधा, सफेद मुसळी या वनस्पतींना मागणी आहे. परंतु या वनस्पतींची लागवड करताना आपल्या भागातील बाजारपेठेचा विचार करूनच लागवड करणे फायदेशीर ठरते.
आज आपण एक अशी शेती जी शेतकऱ्यांसाठी फायदेशिर ठरेल, याविषयी थोडक्यात माहिती पहाणार आहोत. ती म्हणजे जिरेनियमची शेती. ही एक सुगंधी व औषधी वनस्पती आहे. या वनस्पतीची एकदा लागवड केल्यास किमान तीन वर्ष उत्पादन मिळते. एका एकरमध्ये 8000-10,000 हजार रोप लागतात. हे पिक एका वर्षात तीन वेळा कापणीला येते. लागवड केल्यानंतर पहिल्या चार महिन्यांत उत्पादनास सुरुवात होते. एकरी सुरूवातीला खर्च 70 ते 80 हजार येतो. इतर पिकाच्या तुलनेत फवारणी (नाहीच) व खते यामध्ये खर्च कमी आहे.
जिरेनियम या पिकापासून ऑईल निर्मिती केली जाते,व कापणी नंतर उरलेल्या पालापाचोळ्या पासून खत निर्मिती केली जाते.एका एकरात तीस ते चाळीस किलो ऑईल वर्षाला मिळते. एक लिटर ऑईलची किंमत 12500 हजार रु पर्यत मिळते. एक एकर मध्ये एका वर्षात चार ते पाच लाखाचे ऑईल मिळते. हायडेनसिटी परफ्यूम तयार करण्यासाठी याचा वापर केला जातो. फरफ्युम मध्ये जी नॅचरिलीटी लागते ती या मधूनच मिळते. या वनस्पतीची भारताची मागणी पाहता देशातून मिळणारे उत्पन्न अत्यल्प आहे.
जिरेनियम शेतीच्या प्रमुख बाबी
- जिरेनियम ही एक औषधी सुगंधी वनस्पती आहे
- या वनस्पतीची पाने फांद्या सुवासिक असतात
- जिरेनियम पासून सुगंधी तेलाची निर्मिती केली जाते
- या तेलाचा उपयोग सौंदर्यसाधने औषधे अत्तरे यांसाठी केला जातो
- बारमाही वाढणारी सदाहरित झुडूपवर्गीय वनस्पती आहे
- लागवड साधारणतः बारमाही केली जाते.
- सर्व प्रकारच्या जमिनीमध्ये या पिकाची लागवड करता येते .
- एकदा लागवडीनंतर तीन वर्षांपर्यंत या पिकाचे उत्पादन घेता येते (खोडवा पद्धतीने )
- लागवडीनंतर सुमारे 120 ते 150 दिवसांमध्ये या पिकाचे उत्पादन चालू होते
- एका वर्षामध्ये सरासरी तीन वेळा या पिकाचे उत्पादन मिळते
- प्रत्येक कापणी मधून 12 ते 15 टन ओल्या पाल्याचे उत्पादन होते
- एक टन पाल्यापासून सरासरी एक किलो याप्रमाणे तेल मिळते
- तेलाची किंमत बारा हजार पाचशे रुपये प्रति किलो मिळते
- या पिकाचे उत्पादन सेंद्रिय तसेच रासायनिक पद्धतीने घेता येते
- जनावरे किंवा इतर पशु या पिकाला खात नाहीत
या वनस्पतींच्या लागवडीविषयी व प्रक्रियेविषयी आपण औषधी व सुगंधी वनस्पती लागवड प्रकल्प, महात्मा फुले कृषी विद्यापीठ, राहुरी, जि. नगर (दूरध्वनी क्र. 02426 – 243249) यांच्याकडे संपर्क साधावा.
सौजन्य – अंतरजाल
Malahi hya vanaspatichi legwand Karachi aahe. Krupaya hyabaddal mahiti dyavi