आपण पृथ्वीबद्दल बोललो तर अमेझॉन जंगल हे आपल्या पृथ्वीचे हृदय आहे, म्हणजे आपल्या पृथ्वीच्या 20% ऑक्सिजनचे उत्पादन अमेझॉन रेन फॉरेस्टच्या जंगलापासून होते. अमेझॉन जंगलाबद्दल काही मनोरंजक तथ्ये आपण जाणून घेणार आहोत. मागील भागात आपण बुलेट मुंगीची माहिती जाणून घेतली आता अश्याच एका अद्भुत नदीची माहिती आपण घेणार आहोत जी जगातील एकमेव उकळत्या पाण्याची वाहणारी नदी आहे.
बोईलिंग रिव्हर
अ‍ॅमेझॉन रेनफॉरेस्टच्या जंगलात एक नदी आहे ज्याचे तापमान सुमारे 110 डिग्री सेल्सियस आहे. ज्यात कुठेतरी, उकळलेले पाणी अजूनही दिसत आहे. इथले पाणी खूप गरम आहे. येथील काही आदिवासी लोक जर एखाद्या जमातीतील रहिवासी मेले तर त्यांनी त्या मृतदेहाला जाळणे व दफन करण्याऐवजी मृतदेह या नदीत टाकतात. काही जमातींचा असा विश्वास आहे की या नदीला स्वर्गातील द्वार देखील म्हटले जाते.
हे अविश्वसनीय आहे, परंतु एक सत्य आहे, तुम्ही खूप सारे गरम पाण्याचे तलाव व स्रोता बद्दल ऐकलं असाल. परंतु गरम उकळत्या पाण्याची वाहणारी नदी बद्दल ऐकलं आहे का ? जगातील एकमेव गरम उकळत्या पाण्याची नदी. जगातील सर्वात मोठ जंगल असलेलं अमेझॉन जंगलातुन वाहत आहे. या नदीला “बोईलिंग रिव्हर” म्हणजे उकळत्या पाण्याची नदी या नावाने ही ओळखली जाते.
पेरू मधील अमेझॉनच्या मध्यभागी स्तिथ असलेल्या जंगलात ही गरम पाण्याची नदी वाहत आहे. नदीचे सामान्य तापमान 100 ते 200 फॅरेनहाइट इतके असते आणि काही ठिकाणी त्याची खोली 20 फूटा पर्यंत गेली आहे. नदीचे पाणी इतके गरम आहे की, जर आपण नदीकाठच्या चिखलात पाय ठेवले असता एका सेकंदापेक्षा कमी वेळात आपली पायाची त्वचा पाण्याचा उष्णतेने जळते.
पेरूमधील अमेझॉन जंगलात असलेल्या या नदीची लांबी 6.4 किमी इतकी आहे. ही नदी सर्वात पहिल्यांदा अँड्रेस रुजोने या शास्त्रन्यने शोधुन काढली होती. शास्त्रन्य अँड्रेस हे पेशाने भू-थर्मल वैज्ञानिक आहेत. लहान वयात असताना शास्त्रन्य अँड्रेस हे आपल्या आजोबांकडून अशा उकळत्या पाण्याची नद्या बद्दलच्या गोष्टी ऐकत असत आणि जेव्हा ते भू-भौतिक शास्त्रज्ञ झाले, तेव्हा त्याने लहानपणी ऐकलेल्या कथा खरोखर सत्यात उतरवण्याचे ठरवले. याच सत्यापनासाठी ते अमेझॉनला गेले. अमेझॉनच्या खोऱ्यात, रुजी यांनी अथक परिश्रमा नंतर ती आश्चर्यकारक उकळत्या पाण्याची नदी शोधून काढली. उकळत्या पाण्यासारख्या चार मैलांच्या लांब नदीतून गरम वाफेचे लोट निघतात आणि विविध प्राणी व पक्ष्यांची मृत शव नदीच्या पाण्यात तसेच पडून आहेत. या नदीचे काही भाग इतके उष्ण आहेत की त्यामध्ये पडलेले विविध प्राणी त्वरित उकळून जळून गेले आहेत, असे भू-वैज्ञानिक शास्त्रज्ञ अँड्रेस रुझो सांगतात.
असे होते नदीचे पाणी गरम…
विषुववृत्तीय प्रदेशात स्थित असल्याने, शास्त्रज्ञांना प्रथम कल्पना होती नदीच्या पाण्याने सूर्याच्या उष्णतेमुळे गरम होते काय? परंतु अधिक तपशीलवार विश्लेषणामध्ये त्यांना असे आढळले आहे की एक म्हणजे नदीचे पाणी उकळण्यास सूर्य (सौर ऊर्जा) जबाबदार नसुन तर पृथ्वीच्या भूगर्भीय कवच मधील फॉल्ट रेषांमधून वाहणारे गरम झरे आहेत. कारण भूगर्भातील तलावामधून पाण्याचा बहिर्गमन आहे, हे आपल्याला पृथ्वीतील विपुल उर्जा साठाकडे निर्देश करते. पृथ्वीची भूगर्भीय उर्जा ही पाणी गरम करते, जी नंतर पावसाच्या मध्यभागी असलेल्या फॉल्ट लाइनला मिळते आणि उकळत्या नदीचे रूप धारण करते. शास्त्रज्ञ रुझोच्या मते, हा एक विशाल हायड्रोधर्मल सिस्टमचा एक भाग आहे जो या ग्रहावर अद्वितीय आहे. कारण ती या आधी कुठीही आढळलेला नाही. आश्चर्याची गोष्ट म्हणजे या उकळत्या पाण्याच्या दरम्यान, अँड्रेस आणि त्याच्या सहकारी जीवशास्त्रज्ञांनी अशा काही नवीन लहान प्रजाती शोधल्या आहेत ज्या या अत्यंत तापमानातही टिकून राहण्यास सक्षम आहेत. परंतु तरीही तेथील स्थानिक आदिवासी लोक या नदीत पोहतात. परंतु ते तेव्हाच शक्य होते, जेव्हा मुसळधार पावसानंतर पावसाचे पाणी त्यात मिसळते आणि नदीच्या पाण्याचे तापमान कमी होते. अशा प्रकारे ते हे पाणी पिणे, स्वयंपाकासाठी आणि इतर दैनदिन कारणांसाठी वापर केला जातो..
स्थानिक आदिवासींमध्ये या नदीविषयी अनेक अंधश्रद्धा आहेत. नदीच्या भोवती तेल व नैसर्गिक वायूची साठे असल्याकारणाने वैज्ञानिकांना भीती आहे की, त्याचा नदी आणि त्याच्या जैवविविधतेवर नकारात्मक प्रभाव पडू शकतो. त्यांच्या मते, जगातील उकळत्या पाण्याच्या या एकमेव नदीचे योग्यप्रकारे जतन करण्यासाठी आता सर्व संबंधित लोकांना जागरूक होण्याची गरज आहे. शास्त्रज्ञ अँड्रेस रुजो यांनी यापूर्वी नदी व तेथील पर्यावरण व्यवस्था टिकविण्यासाठी उकळत्या नदी संवर्धन प्रकल्प हाती घेण्याची योजना आखली आहे. या प्रकल्पाचा उद्देश स्थानिक आदिवासी आणि तेल आणि वायु कंपन्यांद्वारे होणारी जंगलतोड, जंगले जाळणे इत्यादी थांबवून या भागाच्या जैवविविधतेचे रक्षण करणे आणि त्या प्रदेशाचे महत्त्व अधोरेखित करणे हा आहे.
संदर्भ:- समाजमाध्यम
