कपाशीवरील बोंड अळी प्रादुर्भाव रोखण्यासाठी जपानचे नवे प्रभावी तंत्रज्ञान भारतात वरदान ठरू शकेल. कापूस उत्पादक शेतकर्‍यांच्या हिताचे रक्षण करण्यासाठी हे तंत्रज्ञान गेम चेंजर ठरेल, असा विश्‍वास वैज्ञानिक समुदायाला वाटतो.
गुलाबी बोंडअळी ही ट्रान्सजेनिक कपाशीची एक भयानक कीड मानली जाते, ज्याचा प्रादुर्भाव पीक क्षेत्राच्या 30-90% पर्यंत असतो, काही वेळा उत्पादनावर 90% पर्यंत परिणाम होतो.
नवीन पिढीतील बहुतेक कीटकनाशके कुचकामी
किडीच्या सतत बदलत्या स्वरुपामुळे नवीन पिढीतील बहुतेक कीटकनाशके बोंड अळी विरोधात कुचकामी बनत चालली आहेत. किडी त्याचे बहुतेक जीवनचक्र बंद बोंडात घालवतात. पिकाचे नुकसान ओळखता येईपर्यंत खूप उशीर झालेला असतो.
जपानी तंत्रज्ञान – पीबी नॉट रोप
या पार्श्‍वभूमीवर, बोंड अळीचे जननचक्र रोखणारे पीबी नॉट रोप (दोरी) वापरण्याचे नवीन तंत्रज्ञान अवलंबले जात आहे. हे नवे तंत्रज्ञान कापूस शेतकर्‍यांसाठी एक नवीन आशेचा किरण आहे. शिन एत्सू या जपानमधील रासायनिक कंपनीने मूळतः जपानमध्ये विकसित केलेले हे तंत्रज्ञान पेस्टिसाइड इंडिया लिमिटेडने भारतात आयात केले आहे. बोंड अळी प्रजनन वीण व्यत्यय आणण्यासाठी आंध्र प्रदेशसह गुजरात आणि महाराष्ट्रातील प्रात्यक्षिक क्षेत्रात ते सध्या वापरून पाहिले जात आहे.
मादी बोंडवर्म सेक्स फेरोमोन
आंध्र प्रदेशातील कर्नूल जिल्ह्यात गुलाबी बोंडअळी रोखण्यासाठी नवीन पीबी नॉट तंत्रज्ञानाची चाचणी होत आहे. नवीन तंत्रज्ञानात मादी बोंडवर्म सेक्स फेरोमोन मोठ्या प्रमाणात सोडून कीटकांच्या संभोगाच्या संभाव्यतेमध्ये व्यत्यय आणते. त्यामुळे नर पतंगाच्या मादीच्या शोधात अडथळा येतो, शेवटी तिचा मृत्यू होतो.
आंध्र प्रदेशमध्ये, कुरनूल जिल्ह्यातील जुलाकल्लू गावात 50 एकर कापसाच्या शेतात या वर्षी हा प्रकल्प राबविण्यात आला आहे, ज्यामध्ये तीस लहान आणि अल्पभूधारक शेतकऱ्यांचा समावेश आहे.
काय असतो पीबी नॉट रोप
PB Knot रोप म्हणजे मूलत: 30 सेमी प्लॅस्टिक विनाइल दोरी असते, जी किडीचे मादी सेक्स फेरोमोन मोठ्या प्रमाणात सोडते. दोरीला प्रति एकर 160 गाठी अशा पद्धतीने वापरले जाते.
नेमके कसे कार्य करते है तंत्रज्ञान
प्रादेशिक कृषी संशोधन केंद्राचे शास्त्रज्ञ एम. शिवरामकृष्ण सांगतात,“सामान्यपणे, मादी गुलाबी बोंडअळी 3 मिलीग्राम सेक्स फेरोमोन सोडते, तर प्रत्येक पीबी नॉट सुमारे 158-160 मिलीग्राम सेक्स फेरोमोन सोडते. या उच्च डोसमुळे नर पतंगाला खरी मादी शोधण्यात गोंधळ होतो आणि मादी जोडीदारासाठी त्याचा निरर्थक शोध अखेरीस नर प्रौढ अळीच्या मृत्यूस कारणीभूत ठरतो, त्यामुळे वीण, प्रजनन प्रक्रियेत अडथळा निर्माण होतो.”
संशोधन केंद्राचे सहयोगी संचालक एनसी वेंकटेश्वरलू सांगतात, “या तंत्रज्ञानाच्या यशाची गुरुकिल्ली टॅगिंगच्या वेळेत आहे, जी पेरणीनंतर 35-40 दिवसांनी केली पाहिजे आणि किमान 50 एकर क्षेत्रामध्ये सामुदायिक आधारावर लागू केली पाहिजे. कापूस उत्पादक शेतकर्‍यांच्या हिताचे रक्षण करण्यासाठी हे तंत्रज्ञान गेम चेंजर ठरेल, असा विश्‍वास वैज्ञानिक समुदायाला वाटतो.”
